Cena odwagi: między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa

 Cena odwagi: między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa

Odwaga ma zawsze swoją cenę. W czasach pokoju jest to przeważnie  cena pracy, kariery, awansu, podwyżki, kontraktu, premii, czasem odznaczenia. Najczęściej jest to jednak cena świętego spokoju, małej stabilizacji.

W czasach wojen odwaga drożeje, a jej ceną bywa życie własne lub bliskich. Zwykli ludzie są wtedy codziennie wystawiani na próby. Bodaj największą z nich jest wybór między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa.

Postawy ludzkie rozpościerają się między tchórzostwem i niegodziwością a brawurą i bohaterszczyzną. Między tymi dwiema skrajnościami znajduje się cała gama różnych ludzkich zachowań. Stosunkowo łatwo jest je oceniać z perspektywy wygodnego fotela lub akademickiego biurka w wolnym (i w właściwie już nie pamiętającym wojny) kraju.

Odwaga pojedynczego człowieka, zdaje się z pozoru nie mieć większego znaczenia. W istocie jednak je ma, gdyż właśnie suma odwag „zwykłych ludzi” decyduje ostatecznie o tym, czy dobro ma szanse zwyciężyć zło. Zarazem zadawane przez ludzi w czasach wojen pytania o cenę odwagi pozostają aktualne także dziś, w świecie pełnym konfliktów, epoce podważania  sensu i fundamentów liberalnej demokracji, która miała definitywnie zakończyć erę symbolizowaną przez Auschwitz.

Doświadczenia państw totalitarnych, autorytarnych, niedemokratycznych, pozbawionych fundamentu prawa i mechanizmów społecznej kontroli nad władzą, są jednoznaczne: nikt nie może uniknąć zła. Wystarczy posłuchać ocalonych z Auschwitz, stalinowskich katowni, ruandyjskiej rzezi, kambodżańskiego piekła. Zło prędzej czy później dosięga wszystkich. Dopiero wtedy część „zwykłych ludzi” zadaje sobie pytanie: czemu nic nie zrobiłem, gdy jeszcze było można? Dlaczego zabrakło mi odwagi?

ORGANIZATORZY I PARTNERZY KONFERENCJI: Fundacja na rzecz MDSM, Oświęcimski Instytut Praw Człowieka, Biblioteka Galeria Książki, Fundacja Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau, Instytut Naukowy Bezpieczeństwa WSB w Chorzowie, Instytut Archiwistyki i Historii UP im. KEN w Krakowie, CBH UJ, Katedra UNESCO ds. Nauczania o Holokauście, Fundacja Róży Luksemburg.