Odpowiedzialność biernych - publikacja pokonferencyjna

Przedstawiamy Państwu, dwunastą już książkę towarzyszącą konferencji „Auschwitz i Holokaust na tle zbrodni ludobójstwa”. W publikacji pod red. naukową Alicji Bartuś, 18 autorów rozważa na temat bierności w obliczu zbrodni.

Z recenzji:

dr hab. prof. UAM Piotr Forecki: Artykuły opublikowane w książce stanowią próbę konfrontacji z tą jakże dyskusyjną kategorią opisu i definiowania roli tzw. bystanderów. Studia przypadków i mikrohistorie współwystępują na jej stronach z teoretycznymi rozważaniami na temat różnych odcieni bierności i wynikającym z niej bagażem odpowiedzialności. Pytania natury etycznej, które stawiają autorzy i autorki poszczególnych artykułów, zderzają się z prozą wyborów dokonywanych niejednokrotnie w sytuacjach granicznych. Pokazują oni, jak ludobójstwo zmienia konstrukcję relacji społecznych, jak wcześniejsze uprzedzenia i fantazmaty dyktują ich dynamikę. Nadal więc mierzymy się z kategorią biernego świadka zbrodni, z którą już dawno powinniśmy się pożegnać albo przynajmniej na nowo ją odczytać i zdefiniować. Powiedzieć, że większość była gapiami, to zdecydowanie za mało.

dr hab. Dorota Sula: Bywa, że człowiek musi opowiedzieć się za lub przeciw, zareagować, dokonać wyboru, bo dzięki temu może zapobiec złu. Dobrze, gdy znajduje w sobie tyle siły i odwagi, by to zrobić. Wtedy jest szansa, że powstrzyma zło, które może prowadzić do katastrofy. Ukazują to historie bohaterów niniejszej publikacji. Tym razem badacze reprezentujący różne dyscypliny naukowe przedmiotem refleksji uczynili bierność, obecną w życiu społecznym zarówno w czasach pokoju, jak i w czasie wojny. Co sprawia, że jesteśmy bierni? Kiedy z powodu obojętności stajemy się współsprawcami? Czy bierność wynika z sympatyzowania ze sprawcami? Czy empatię da się wykształcić i pobudzać odpowiednią edukacją? To tylko niektóre z pytań, na które szukają odpowiedzi autorzy publikacji. Skupiają się na historii II wojny światowej, Zagładzie i obozach koncentracyjnych, a przecież cały czas nie możemy wyzbyć się wrażenia, że opisują także nas i naszą rzeczywistość.

Książka w formie pdf do pobrania pod linkiem (TUTAJ):

SPIS TREŚCI

Spis treści

I. ZBRODNIA I OBOJĘTNOŚĆ

Lech M. NIJAKOWSKI: Trybiki maszynerii zagłady. Zwykli ludobójcy drugiego i trzeciego planu

Eugeniusz Cezary KRÓL: Głośni i milczący świadkowie straszliwego fenomenu „Mein Kampf”

Elżbieta GRABARCZYK-PONIMASZ: Psychologiczne mechanizmy bierności i posłuszeństwa

Anna KAMIŃSKA-MALANDAIN: Czy obojętność jest współudziałem?

II. BIERNOŚĆ. STUDIA PRZYPADKÓW

Maria CIESIELSKA: „Wyodrębnieni” – obojętność czy ciche przyzwolenie środowiska lekarskiego na eliminację Żydów z Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej?

Anna CZOCHER: Bierność i postawy wobec zaangażowanych we wspomnieniach dotyczących okupacji niemieckiej (1939–1945)

Robert SZUCHTA: Dzieci – postronni obserwatorzy uczestniczący Zagłady i ich powojenna pamięć

Tomasz CEBULSKI: Od triady Hilberga do pamiętnika Feliksa Rzeczyńskiego

Jolanta WRÓBLEWSKA: Padlina idzie do kina! Fenomen zakazanego kina w czasie wojny

III. GRANICE BIERNOŚCI

Marcin OWSIŃSKI: Bierność, odwaga i upadek nazistki: przypadek Erny Beilhardt, nadzorczyni SS z KL Stutthof

Martyna GRĄDZKA-REJAK: Strach a postawy, zachowania i strategie kobiet zamkniętych w ZAL/KL Plaszow służące przetrwaniu

Marta GRUDZIŃSKA: Grypsy pisane TAM i WTEDY. Zagłada Żydów na Majdanku widziana oczami Polaków

Michał KOWALSKI: Odpowiedzialność biernych na „zatrutej ziemi”

Tomasz GLINIECKI: Paradoksy uwolnienia ostatnich więźniów KL Stutthof przez żołnierzy Armii Czerwonej

IV. BIERNOŚĆ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Jolanta AMBROSEWICZ-JACOBS: Manifestacje międzypokoleniowej i wielokulturowej odpowiedzialności wobec Zagłady we współczesnej Polsce

Joanna LUBECKA: Bierność a niewiedza. Co Niemcy wiedzieli o Zagładzie? Relacja z badań międzynarodowych

Alicja BARTUŚ: Przyczyny bierności wobec zła. Wiedza jest kluczem, ale suche fakty nie czynią aktywnym. Wnioski z badań (2016–2019)

Yaron Karol BECKER: Odpowiedzialność biernych w Izraelu

Wydanie książki wsparły finansowo: Fundacja im. Róży Luksemburg oraz Förderverein für die Internationale Jugendbegegnungsstätte in Oświęcim Polen E.V.

Książka jest efektem XII Ogólnopolskiej konferencji „Auschwitz i Holokaust na tle zbrodni ludobójstwa w XX wieku" która się odbyła w czerwcu 2021 r.