Paula Sawicka: Krytyka ku poprawie
Powtórzę za Karolem Dickensem, że "prawdziwym patriotą jest ten, który nie ze wszystkiego jest zadowolony w swej ojczyźnie, to człowiek, który pragnie i walczy o to, by w niej było lepiej". Wynika z tego, że nie każdy kto mieni się patriotą, faktycznie patriotą jest. Również dla Bolesława Prusa, przedstawiciela następnego po Dickensie pokolenia, „zrozumienie i krytyka naszego kraju” to wyższy stopień patriotyzmu. Pisał także Prus: „chyba zbyteczne byłoby przypominać, że istotny patriotyzm wcale nie potrzebuje walk ani wewnętrznych, między stronnictwami, ani zewnętrznych, z obcymi narodami. Nienawiści wewnętrzne z powodów religijnych, politycznych czy ekonomicznych, są niby gangrena, w ludzkim ciele i albo muszą być uleczone, albo – doprowadzą do śmierci”.
