Patrzeć porównawczo

    Odbywające się od trzech lat seminarium „Komparatystyczne studia nad ludobójstwem” jest naukowym forum, które pozwala badaczom różnych form zbiorowej przemocy, pracownikom miejsc pamięci, nauczycielom i edukatorom, wymieniać się wiedzą na temat poszczególnych przypadków eksterminacji ludzi. Auschwitz pozostaje tu uniwersalnym symbolem zbrodni ludobójstwa i punktem odniesienia dla tych zbrodni.

Seminarium zbiegło się w czasie z 72 rocznicą uchwalenia Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (9 grudnia 1948 r.). Jej współtwórcą - jak wszyscy wiemy - był Rafał Lemkin. Choć ostateczna wersja Konwencji dość daleka była od jego marzeń, to jednak i tak stanowiła olbrzymie osiągniecie prawa międzynarodowego.

Kulturowy aspekt ludobójstwa stanowił zawsze istotny element snutych przez R. Lemkina rozważań. Podkreślał on kluczową rolę więzów kulturowych i tożsamości kulturowej dla przetrwania każdej grupy. Stąd do końca prac nad Konwencją lobbował za uwzględnieniem w niej kulturowego wymiaru zbrodni ludobójstwa.

Zwolennikami włączenia tego aspektu zbrodni do Konwencji była Polska, Związek Sowiecki i inne państwa socjalistyczne.

Po przeciwnej stronie znalazły się przede wszystkim Stany Zjednoczone i Francja, które nalegały na ograniczenie definicji ludobójstwa do fizycznego wymiaru zbrodni. I ta opcja ostatecznie wygrała.

O czym mówili nasi prelegenci? 

prof. ucz. dr hab. Lech Nijakowski przedstawił wybrane czynniki kulturowe w procesie mobilizacji ludobójczej w XX wieku. Szerzej omówił definiowanie wroga i jego wyłączanie z uniwersum moralnych zobowiązań. Przez porównanie przypadków pokazana została strukturotwórcza siła przemocy.

prof. dr hab. Grzegorz Motyka: Zbrodnie popełnione w XX wieku słusznie doczekały się potępienia. Pomimo to, wciąż zdarzają się próby ich relatywizacji lub usprawiedliwienia, zwłaszcza w wypadkach tych tragedii, które były wynikiem konfliktów etnicznych i narodowych. Także współcześnie możemy bez trudu wskazać przykłady podobnych negacjonistycznych publikacji i wystąpień. Dlatego warto pokusić się o próbę wskazania wybranych przypadków tego typu zaprzeczeń, co istotne mających uniwersalny (ponadnarodowy) charakter.

mgr Katarzyna Głąb: Scharakteryzowała kulturę przemocy w kontekście kolonialnym i postkolonialnym, i to w jaki sposób uwidoczniła się ona w przypadku masowych morderstw w Indonezji 1965 roku.

Dziękujemy wszystkim za udział w seminarium. które od trzech lat organizuje OIPC wspólnie z Wydziałem Socjologii UW, w partnerstwie z Fundacją MDSM i Biblioteką Galeria Książki w Oświęcimiu.